کد مطلب:28128 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:124
جامعه ای بدان سان آرام، در زمانی اندك، به محیطی پر تلاطم و سرشار از اعتراض نسبت به خلیفه مبدّل می شود. این رویداد، چگونه شكل می گیرد؟ اعتراض های سرازیر شده به سوی خلیفه، سرچشمه در كجا دارند؟ مردمانی كه برای ستاندن دادِ خویش از خلیفه در مدینه گرد آمده اند، به گواه تاریخ، نه از قشری خاص و نه از آبادی و شهری خاص اند. پس به واقع، جامعه اسلامی، یكسر خیزش كرده است. چرا؟ شگفتا كه خلیفه مسلمانان - كه پیوند نسبی نیز با پیامبر خدا دارد -، در مدینه محاصره می شود و هیچ كس به یاری اش برنمی خیزد! محاصره طولانی می شود و هیچ كس از بیرون مدینه به یاری نمی آید. حتّی معاویه نیز - كه بعدها عنوان «خونخواه» او را یدك می كشد - درخواست او را بدون پاسخ می گذارد! آیا معاویه ای كه می تواند در نبرد صفّین، صد هزار نفر را به خونخواهی عثمان بسیج كند، نمی تواند تنها هزار نفر را به یاری عثمان بفرستد؟! پس چرا چنین نمی كند. ساده انگاری است كه حادثه ای به این گستردگی را به فردی ناشناخته و یا جریانی بی ریشه مستند سازیم. تأمّل در پرسش های یادشده و نیز ژرفكاوی در متون و منابع برای پیجویی پاسخ آنها، جستجوگر تاریخ اسلام را به مسائل و نكاتی رهنمون می شود كه فراتر از آن چیزی است كه ساده انگارانْ مطرح كرده، كوشش در استوار جلوه دادن آن دارند. در یك كلام می توان گفت كه شورش مسلمانان بر ضدّ عثمان، ریشه در عملكرد او و اطرافیان وی دارد. این نكته را اندكی بیشتر می كاویم. عثمان، مردی از طبقه اشراف مكّه است كه نزدیكان او (بنی امیّه ) از دشمنان دیرین و كین توز اسلام اند. طایفه بنی امیّه، از جمله سران مبارزه با اسلام اند؛ همان كسانی كه تا مجبور نشدند، اسلام نیاوردند.[1] به همین جهت، نه وجهه دینی دارند و نه پایگاه اجتماعی. در این جا رفتار عثمان را اندكی مشروح تر بنگریم:
پس از مرگ خلیفه دوم، شورایی تشكیل می شود و خلافت را به عثمان بن عفّان می سپارد. روزگارِ خلافت عثمان و بویژه سال های پایانی آن، از اهمیّت بسزایی برخوردار است. در دوران خلافتِ خلیفه دوم، جامعه اسلامی روزگار آرامی را می گذراند و این آرامش، از جمله معلول خوی صلابتِ آمیخته با استبداد خلیفه دوم است.